آتش‌سوزی در جنگل‌های ترکیه؛ ابعاد و آثار سیاسی

با گذشت پنج روز از برافروخته شدن آتش گسترده در آنتالیا، همچنان جنگل‌های سواحل جنوبی ترکیه درگیر در شعله‌های آتش هستند. بنابر آخرین گزارش‌ها با جان‌باختن ۲ نفر دیگر در شهر ماناوگات، تعداد کل قربانیان این حریق به ۸ نفر افزایش یافته است. بنابر اعلام وزارت جنگل‌داری ترکیه، ۱۳ هواپیما و ۴۵ بالگرد اطفای حریق و ۸۲۸ خودروی آتش‌نشانی در تلاش شبانه‌روزی برای مهار این آتش‌سوزی گسترده هستند و جدیدا ارتش این کشور نیز برای اطفای حریق گسترده کنونی وارد عمل شده است.

این وضعیت در شرایطی است که رئیس‌جمهور ترکیه روز شنبه به‌دنبال آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های این کشور، در مناطق حادثه دیده «وضعیت منطقه فاجعه» اعلام کرده بود. گزارش‌های جدید نیز حاکی از آن هستند که علاوه بر ترکیه، کشورهای یونان و ایتالیا  کرواسی نیز با شعله‌های آتش دست‌وپنجه نرم می کنند و شواهد از بر افروخته شدن آتش‌های گسترده در نواحی جنگلی این کشورها حکایت دارد. در چنین شرایط بحرانی اکنون بیش از هر زمان دیگری، مساله محیط زیست به کانون توجهات رسانه‌ها و حتی ناظران سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است.

ادعای رسانه‌های ترکیه مبنی بر دست داشتن گروههای تروریستی

طی روزهای گذشته موضوع عاملان دست داشتن در برافروختن آتش در جنگل‌های کشور ترکیه مورد توجه مقامات حکومتی و رسانه‌های این کشور قرار گرفته است. حتی در روزهای گذشته رجب طیب اردوغان از دستگیری یکی از مظنونان آتش زدن جنگل‌ها در نزدیکی شهر «میلاس» در استان «موغله» خبر داده بود. اما اخیرا  منابع خبری ترکیه مدعی شدند که یکی از زیر مجموعه‌های گروه تروریستی پ‌ک‌ک مسئول اصلی این اقدام بوده است.

به گزارش منابع خبری این کشور، یک گروه وابسته به پ‌ک‌ک در بیانیه‌ای اعلام کرده است: «الان موقع آن فرا رسیده تا ترکیه را به زانو درآوریم.» نام این گروه، «گروه ابتکار کودکان آتش» است.  این گروه  شاخه‌ای از پ ک‌ک است  و مدعی است که از  سال ۲۰۱۹ تاکنون دهها مورد آتش زدن اماکن مختلف را انجام داده است. این گروه  پیشتر از تداوم  آتش زدن امکان و مناطق ترکیه به صورت سیستماتیک خبر داده بود.

این گروه  پیشتر در بیانیه‌ای در یک وبگاه طرفدار پ‌ک‌ک  اعلام کرد بین ۱۱  ژوئیه و ۲۷ اوت سال ۲۰۱۹ تعداد ۲۷ مورد آتش‌سوزی جداگانه در شهرهای بزرگ غرب ترکیه از جمله یک مورد در غرب استان «ازمیر» را انجام داده و در این مورد آخر حدود ۵۰۰ هکتار جنگل مناطق «کاراباغلار»، «مندرس» و «صفری حصار» نابود شد.

چرخش وارونه محیط زیستی برای ترکیه

با وجود ادعای رسانه‌های ترکیه مبنی بر دست داشتن گروهک تروریستی پ‌ک‌ک و دیگر گروه‌های مخالف حکومت در آتش‌سوزی‌های گسترده اخیر در این کشور، اما این واقعیت نیز وجود دارد که در چند سال اخیر موضوع جنگ‌های زیست‌محیطی به شدت از سوی بازیگران مختلف در سطوح دولتی و غیردولتی مورد توجه واقع شده است. در واقع سیاست زیست‌محیطی  (PolicyEnvironmental ) از سوی دولت‌های مختلف به عنوان مساله‌ای مهم مورد توجه قرار گرفته و از این رو رهبران سیاسی بسیاری از کشورها به ویژه در منطقه غرب آسیا تلاش دارند که زیست محیط خود را که گاها با دیگر کشورهای همسایه به هم پیوسته و گره خورده هستند را به نفع خود و به ضرر دیگری مدیریت کنند.

در این میان کشور ترکیه، یکی از بازیگران اصلی و پیشقدم در توجه به سیاست زیست محیطی بوده است. این کشور در دو دهه گذشته با سدسازی بی‌رویه بر روی آب‌های دجله و فرات، وضعیت منابع آبی دو کشور عراق و سوریه را در مسیر بحران بزرگ قرار داده است. این کشور همچنین طی سال‌های گذشته سیاست تخریب و حتی انتقال زیست محیط مناطق اشغال شده در سوریه و عراق را در پیش گرفته است. برای نمونه در چند ماه گذشته مستندات فراوانی پیرامون قطع درختان در شمال عراق توسط نظامیان ترکیه منتشر شده است. حتی بعد از اشغال عفرین توسط آنکار شواهد زیاد وجود دارند که این کشور درخت‌های زیتون در شمال غرب سوریه را به ترکیه انتقال داده است.

دود آتش در چشم دولت اردوغان

آتش‌سوزی‌ اخیر را نمی‌توان تنها از منظر محیط زیستی مورد توجه قرار داد، بلکه این رخداد به طور حتم می‌تواند تبعات سیاسی بسیار بزرگی را به همراه داشته باشد. آتش‌سوزی اخیر به دلیل وقوع در مناطق جنوب غربی به ویژه آنتالیا که بزرگ‌ترین قطب گردشگری ترکیه است، بدون تردید ضرر بزرگی را به صنعت توریسم در این کشور وارد خواهد کرد که یکی از منابع اصلی تامین بودجه و رونق اقتصادی ترکیه است. بالطبع رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه را می‌توان مهم‌ترین بازیگران متاثر از این رخداد دانست.

اردوغان و دیگر مقام حکومتی ترکیه در وضعیت پس از فروکش کردن التهابات اولیه ناشی از شیوع ویروس کرونا در این کشور، امیدوار بودند از وضعیت به وجود آمده برای تقویت و بهبود اقتصاد ترکیه بهره بگیرند تا از این طریق همچنان از شانس اکثریت کرسی‌های پارلمانی در انتخابات آتی برخوردار باشند اما به نظر می‌رسد آتش سوزی اخیر در صورت تداوم و عدم کنترل توسط دولت ترکیه می‌تواند آسیب‌های خود را بیش از بیش افزایش دهد و اردوغان را در منگنه سیاسی مخالفان قرار دهد. حتی مدیریت این رخداد از سوی حزب عدالت و توسعه نیز می‌تواند توسط اپوزیسیون ترکیه مورد توجه قرار بگیرد.

سکوت اروپا در موضوع کمک رسانی به ترکیه

یکی دیگر از مسائل مهم در ارتباط با آتش‌سوزی اخیر ترکیه سکوت قابل تامل کشورهای اروپایی در امر کمک‌رسانی و حتی همدلی با ترکیه است. تاکنون کشورهایی از جمله ایران روسیه، اوکراین و جمهوری آذربایجان برای کمک به آتش‌نشان‌های ترکیه وارد عمل شده‌اند و کشورهای همانند قراقستان و یونان برای کمک‌رسانی اعلام آمادگی کرده‌اند که البته درخواست آتن از سوی اردوغان رد شده است. در این میان، سکوت تامل‌برانگیز کشورهای اروپایی در کمک رسانی به ترکیه به وضوح نشان‌گر نهادینه شدن فزآینده عمیق اختلافات میان ترکیه و اروپا است. طی سال‌های گذشته بر کسی پوشیده نبوده که روابط آنکارا با کشورهای اروپایی بحران‌های عمیقی را به خود دیده است. آتش‌سوزی اخیر نیز می‌تواند مهر تاییدی بر این مساله باشد که موضوع اتحاد استراتژیک ترکیه با جهان غرب برای همیشه پایان پیدا کرده است.